Trước cách mạng tháng 8/1945, tỉnh Hà Giang có khoảng 10 vạn dân, trong đó chủ yếu là các dân tộc bản địa; chỉ có số ít người Kinh là công chức của chính quyền thực dân phong kiến và vài chục hộ cư dân miền xuôi lên buôn bán nhỏ ở thị xã và các châu lỵ. Trong Cách mạng tháng 8/1945, Xứ ủy Bắc kỳ đã cử nhiều đợt cán bộ, bộ đội người Kinh lên Hà Giang xây dựng, phát triển phong trào cách mạng. Trải qua các thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Mỹ, bảo vệ Tổ quốc, cải tạo xây dựng CNXH và các đợt vận động khai hoang phát triển kinh tế văn hóa miền núi của Chính phủ giai đoạn (1945-1990)…đã có hàng chục vạn lượt cán bộ và nhân dân từ các tỉnh miền xuôi lên Hà Giang công tác, chiến đấu, sản xuất. Một bộ phận trong số họ đã bám trụ ở lại Hà Giang sinh cơ lập nghiệp, tạo nên cộng đồng người Kinh ngày càng đông đúc, sinh sống hòa đồng với các dân tộc khác ở hầu khắp các huyện, xã.
Theo nhiều nguồn thống kê chưa đầy đủ, trong khoảng 50 năm trở lại đây, trong cộng đồng người Kinh ở Hà Giang (với trên 40 dòng họ, người Kinh luôn đứng thứ 4/19 dân tộc với trên 11 vạn người – năm 2019) thì dòng họ Phạm xếp thứ 4 (sau họ Nguyễn, Lê, Trần). Dòng họ Phạm ở Hà Giang quy tụ từ nhiều tộc Phạm khác nhau, từ nhiều vùng, miền ở các tỉnh Bắc bộ di cư lên Hà Giang trong khoảng 50-60 năm nay mà chưa thể xác định rõ nguồn gốc. Phẩm chất đặc trưng của người họ Phạm là hiếu học, chính trực, trọng đạo nghĩa, thanh liêm… có nhiều công lao đóng góp cho sự nghiệp xây dựng phát triển tỉnh Hà Giang. Riêng tại TP Hà Giang đã có gần 30 người họ Phạm là cán bộ trưởng, phó các sở, ngành, huyện, thành phố.
Sau khi HĐHP Việt Nam thành lập ngày 24/10/1996, công tác vận động thành lập tổ chức Họ Phạm ở Hà Giang được xúc tiến từ năm 2009 do ông Phạm Lệ Cường và ông Phạm Trợ khởi xướng. Ngày 8/10/2011 Hội nghị toàn thể hội viên Họ Phạm lần thứ nhất với 78 hội viên đã quyết định thành lập HĐHP Thành phố Hà Giang; bầu Ban Thường trực gồm 7 thành viên do ông Phạm Lệ Cường làm Chủ tịch, ông Phạm Trợ làm PCT. Trước sự phát triển của dòng họ và yêu cầu công tác tổ chức của HĐHP Việt Nam, ngày 07/11/2020 Chủ tịch HĐHP Việt Nam, Tiến sĩ Phạm Vũ Câu, ra Quyết định thành lập HĐHP tỉnh Hà Giang trên cơ sở HĐHP thành phố Hà Giang; công nhận ban Thường trực HĐHP Hà Giang gồm 13 thành viên. Ban Thường trực HĐHP tỉnh đã nghiên cứu xây dựng lại Quy chế tổ chức và hoạt động của HĐHP tỉnh Hà Giang (gồm 8 điều) cho phù hợp. Qui chế đã thông qua Ban Thường trực và hội viên và tổ chức thực hiện từ năm 2022.
Đến tháng 2/2021 cơ cấu tổ chức HĐHP tỉnh Hà Giang tương đối hoàn thiện. Cơ quan Thường trực gồm 5 ban chuyên môn (Ban Tổ chức, Nghi lễ; Ban Văn hóa văn nghệ, Khen thưởng, Chúc Thọ – Ban Tổng hợp, Lưu trữ, TTTL, Tộc phả – Ban Kết nối dòng họ, phát triển hội viên – Ban Tài chính); chỉ đạo 5 Chi hội cơ sở. Do hầu hết là người nhập cư, không rõ nguồn gốc tộc Phạm nên Họ Phạm Hà Giang chỉ thờ Đô Hồ Đại Vương Phạm Tu, được HĐHP Việt Nam suy tôn là Thượng Thủy Tổ Họ Phạm Việt Nam. Hàng năm tổ chức Lễ giỗ Thượng Thủy Tổ ngày 20/7 âm lịch./.
Phạm Xuân Thủy
